Çocuklarda Sıcak Çarpması ve Sıcak Havaların Sebep Olduğu Durumlar
Normal vücut sıcaklığı beyinde (ön hipofiz) bulunan ısı merkezi tarafından kontrol edilir. Sağlıklı insanlarda vücut ısısı 36,5-37,5 C arası olup gün içerisinde değişiklikler gösterir. Vücut ısısı normal sınırlarda kalabilmesi için ısı üretimi ve ısı kaybı bir denge içerisinde olmalıdır. Isı artışının sebebi ısı üretiminin artışı (enfeksiyon hastalıkları sırasında, endokrin sebepler), çevre ısısının artışı, artmış kas aktivitesidir.
Aşırı sıcak ortamın çocuklar üzerine etkisi
Sıcak ortamlarda kalmak çocukları erişkinlere göre daha fazla etkilemektedir. Bunun nedeni kilo başına düşen yüzey alanlarının daha geniş olması, metabolizmalarının daha hızlı çalışması, yetişkinlere göre daha az terlemeleri ve son olarak kan hacminin daha düşük olmasıdır. Özellikle 2 yaş altı çocuklarda eşlik eden ishal ya da kronik bir hastalık varsa, bu durum yüksek ısının verdiği zararı daha da artırır. Yüksek çevre ısısına en duyarlı organlar: beyin, kalp, böbrekler, akciğerlerdir.
Yüksek çevre ısısının organlar üzerine etkisi:
Nörolojik sistem; davranış bozukluğundan komaya kadar bilinç değişikliğine sebep olabilir.
Solunum sistemi; hafif durumlarda solunum sistemi etkilenmez ama sıcak çarpmasında solunum sıkıntısı ve akciğer ödemi gelişebilir.
Kalp-damar sistemi; ısı artışına bağlı dehidratasyon (sıvı kaybı) ve periferik kan damarlarında genişlemeye bağlı hipotansiyon, taşikardi ve ritim bozuklukları gözlenebilir.
Boşaltım sistemi; hafif durumlarda üre ve kreatinde yükselme, ağır durumlarda böbrek yetmezliği gelişebilir.
Sindirim sistemi; dalak ve karaciğerde kan akımında azalma ve direk ısı artışına bağlı olarak karaciğer fonksiyon bozukluğu.
Metabolik değişiklikler; asit-baz bozukluğu ( metabolik asidoz ve solunumsal alkoloz), sıvı-elektrolit bozukluğu gelişir.
Hematolojik değişiklikler; trombosit sayısında azalma, uzamış pıhtılaşma zamanı, yaygın damar içi pıhtılaşma bozukluğu gözlenir.
Sıcağa bağlı ortaya çıkan tablolar:
İSİLİK (MİLARYA)
Ter kanallarının tıkanması sonucu ortaya çıkan toplu iğine başı kadar kırmızı, kabarık döküntülerdir. Bu döküntüler bazen stafilokoklar tarafından enfekte olduğunda tedaviye daha dirençli olur. Genellikle nemli ve sıcak yaz aylarında sıkı kıyafetlerin giydirilmesiyle kafa, boyun ve gövdede ortaya çıkmaktadır. Tedavide ılık duş aldırılması, sıkı olmayan gevsek kıyafetler giydirilmesi ve döküntüler enfekte olmuşsa uygun kremler kullanılması yeterlidir. Yağlı kremler ve bebek pudrası ter bezlerini daha fazla tıkanmasına neden olduğundan kullanılmamalıdır.
SICAK ÖDEMİ
Vazodilatasyon ve venöz staz nedeniyle el ve ayakların şişmesidir. Uzun süre oturma veya ayakta durma sonucu cilt damarları genişler ve hücreler arası alanda ödem oluşur. Bu durum bazen birkaç hafta sürebilir.
SICAK KRAMPLARI
Bacak ve karın ön duvarı kaslarında kısa süreli, aralıklı ortaya çıkan kramplardır. Karında ortaya çıkan kramplar bazen akut batını taklit edebilir. Vücut ısısı normaldir, hipertermi yoktur. Kramplar, sıcaktan dolayı kan dolaşımında meydana gelen bozukluk, sıvı kaybı, vücut sodyum seviyesinin düşmesi ve kas yorgunluğundan meydana gelir.
SICAK BİTKİNLİĞİ
Sıcağa maruz kalmak veya yorucu fiziksel aktiviteden sonra vücutta sıvı ve tuz kaybından kaynaklanmaktadır. Bol sıvı ve mineral almak gerekir.
SICAK ÇARPMASI
Yaşamı tehdit eden ve hemen tedavi başlanması gereken bir durumdur.Vücut ısısı 40C’nin üzerindedir. Organ hasarı çevre ısısının derecesine ve sıcakta kalma süresine bağlıdır. Güneşin altında park edilmiş araçların içinde bekletilen veya unutulan çocuklarda gözlenir. Genelde sıvı kaybı ve buna bağlı bilinç değişikliği vardır. Nöbet ve komaya kadar ilerleyebilir. Ağır vakalarda kas yıkımına bağlı miyoglobinüri, ağır sıvı kaybının da eklenmesiyle akut böbrek yetmezliği gözlenir. Sıcak çarpması iki şekilde olabilir:
1-klasik sıcak çarpması ;
-hiperpireksi (vücut ısısının 40C üzerinde olması)
-anhidrozis ( terleme yok, cilt kuru ve kızarık)
-bilinç değişikliği ( baygınlıktan komaya kadar bilinç değişikliği)
2- egzersize bağlı sıcak çarpması;
Motor aktivitenin artmasına bağlı gelişir, hastalarda baş ağrısı, ataksi (denge bozukluğu), senkop, koma ve nöbet gözlenebilir. Muayenede hipotansiyon, çarpıntı, hızlı soluk alıp verme vardır. Klasik sıcak çarpmasından en önemli farkı da terlemenin devam etmesidir.
Tedavi
Sıcak çarpması acil tanınıp müdahele edilmesi gereken bir durumdur. Geç kalmak kalıcı organ hasarı ve ölüme neden olabilir. Tedavide amaç organ kanlanmasını artırmak ve hastayı hızlıca soğutmaktır. Hastaya yapılan ilk değerlendirmeden sonra solunum ve dolaşım desteği sağlanmalı ve uygun sıvı elektrolit desteği başlanmalıdır. Sonrasında hasta hızlı bir şekilde soğutulmalıdır. Bunun için hasta ilk önce soğuk bir ortama alınmalı, kıyafetleri çıkarılmalı. Hastanın boyun, koltuk altı, kasık bölgesine buz torbaları yerleştirilerek soğutulmaya çalışılmalıdır. Vücut ısısı 39C’ye indiğinde soğutma işlemi durdurulmalıdır.
Sıcak çarpmasından korunmak için Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri:
- Mümkün olduğu sürece sıcak ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Sıcak havalarda sıvı alımı artırılmalıdır. Sıvı almak için asla susamak beklenmemelidir.
- Ağır egzersiz yapılması durumunda her saat 2 bardak su içilmelidir.
- Yüksek miktarda şeker içeren içecekler vücuttan daha fazla sıvı kaybına neden oldukları için sıcak havalarda çok fazla tüketilmemelidir. Ayrıca çok soğuk içecekleri tüketmekte mide kramplarına neden olabilir.
- Mümkün olduğu kadar ince kıyafetler giyilmelidir. Hafif, açık renkli, mümkünse bol kıyafetler seçilmelidir. Dışarı çıkılması gerekiyorsa mutlaka gözlük, şapka, şemsiye kullanılmalıdır.
- Güneşin en yoğun olduğu saatlerde zorunlu değilse dışarı çıkılmamalıdır.
- Çocuklar sıcak havada arabada asla yalnız bırakılmamalıdır.
- Ailelerin ısı hakkında bilgileri artırılmalıdır.